κέφαλος

I

Μυθολογικό πρόσωπο. Ήταν γιος του Ερμή ή του Πανδιόνα και της Έρσης (κόρης του Κέκροπα) ή της Κρέουσας, επώνυμος του δήμου Κεφαλής και του αττικού γένους των Κεφαλιδών. Σύμφωνα με τη μυθολογία, ερωτεύτηκε την Πρόκριδα, την παντρεύτηκε και ζούσε μαζί της ευτυχισμένος, μέχρι τη στιγμή που τον ερωτεύτηκε η θεά Ηώς, η οποία κατέβηκε στη Γη και τον απήγαγε. Ο Κ., όμως, αγαπούσε την Πρόκριδα και δεν ανταποκρίθηκε στον έρωτα της θεάς. Αυτή, για να επιτύχει τον σκοπό της, προσπάθησε να του δημιουργήσει υποψίες για την πίστη της γυναίκας του. Ο Κ. παρουσιάστηκε τότε στην Πρόκριδα ως ωραίος άγνωστος νέος που έφερε πλούσια δώρα και κατόρθωσε πραγματικά να τη δελεάσει. Χωρίς να τον αναγνωρίσει, η Πρόκρις τού δόθηκε και τότε ο Κ. της αποκαλύφθηκε. Ντροπιασμένη η Πρόκρις έφυγε και ικέτευσε την Άρτεμη να τη βοηθήσει να ξανακερδίσει την αγάπη του συζύγου της. Η θεά άκουσε τις δεήσεις της, τη μεταμόρφωσε σε ωραιότατο νέο, την όπλισε με ένα τόξο που δεν έσφαλλε ποτέ και της χάρισε έναν σκύλο που δεν έχανε κανένα θήραμα. Της είπε να προτείνει στον Κ. έναν κυνηγετικό αγώνα. Εκείνος δέχτηκε, αλλά ηττήθηκε και θέλησε να αγοράσει το σκυλί και το τόξο. Η απάντηση της Πρόκριδας ήταν πως θα τα παραχωρούσε μόνο σε αντάλλαγμα του έρωτά του. Ο Κ. κατάλαβε πως ήταν η γυναίκα του και αυτό συνετέλεσε στη συμφιλίωσή τους. Ο Κ. διηγήθηκε στην Πρόκριδα την αρπαγή του από την Ηώ και τις συκοφαντίες της, με αποτέλεσμα η Πρόκρις να κυριευθεί από ζήλια. Άρχισε να παρακολουθεί τον άντρα της στα κυνήγια και κάποτε, έχοντας κρυφτεί ανάμεσα στα κλαδιά ενός θάμνου, ο Κ. τη νόμισε για θήραμα, τόξευσε και τη σκότωσε. Άλλη παράδοση αναφέρει πως ο Κ. τη σκότωσε ηθελημένα και πως δικάστηκε από τον Άρειο Πάγο, με αποτέλεσμα να καταδικαστεί σε θάνατο. Κατά την πρώτη παράδοση, απαρηγόρητος για το δυστύχημα που προκάλεσε, πήγε να βοηθήσει τους Θηβαίους στην καταδίωξη μιας αλεπούς. Επειδή όμως ούτε το σκυλί του δεν κατόρθωσε να τη φτάσει, ο Δίας μεταμόρφωσε και τα δύο ζώα σε πέτρες.

Σύμφωνα με άλλη εκδοχή, ο Κ. ήταν γιος της Διομήδης από τον Δηίονα ή Δηιονέα, γιο του Αιόλου. Ο Κ. βοήθησε τον Αμφιτρύωνα και ο τελευταίος τού παραχώρησε το νησί του, που ονομάστηκε έκτοτε Κεφαλληνία από το όνομα του Κ.

II

Όνομα ιστορικών προσώπων.

1. Συρακούσιος κατασκευαστής ασπίδων (5ος αι. π.Χ.). Ήταν γιος του Λυσανία και πατέρας του ρήτορα Λυσία. Μετοίκησε για να αποφύγει την καταδίωξη του Γέλωνα, εγκαταστάθηκε στην Αθήνα και άρχισε να κατασκευάζει ασπίδες. Όταν κηρύχθηκε ο Πελοποννησιακός πόλεμος, η εργασία του τού απέφερε πολλά χρήματα, ενώ οι γιοι του συνέχισαν να εργάζονται στην επιχείρηση.

2. Αθηναίος ρήτορας (4oς αι. π.Χ.). Καταγόταν από τον δήμο Κολλυτού και ασκούσε μεγάλη επιρροή στον λαό. Το 384 π.Χ. συνεργάστηκε στη σύναψη συμμαχίας με τη Χίο, ενώ αργότερα τάχθηκε υπέρ της παροχής υποστήριξης στους Θηβαίους φυγάδες (378 π.Χ.).

III

Πεδινή κωμόπολη (υψόμ. 90 μ., 2.458 κάτ.) της Κω. Βρίσκεται στο νοτιοδυτικό άκρο του νησιού, 43 χλμ. ΝΑ της πόλης της Κω. Υπάγεται διοικητικά στον δήμο Ηρακλειδών του νομού Δωδεκανήσου.

Στην περιοχή βρέθηκαν νεολιθικά ευρήματα, δύο βασιλικές του Αγίου Στεφάνου (από τα μεγαλύτερα κτίσματα της παλαιοχριστιανικής περιόδου και από τα σημαντικότερα της Δωδεκανήσου) καθώς και κάστρο της περιόδου των ιπποτών, που χρονολογείται μεταξύ των τελών του 15ου και των αρχών του 16ου αι.

* * *

ο (ΑΜ κέφαλος) [κεφαλή]

θαλάσσιος τελεόστεος κυπρινόμορφος οστεϊχθύς που, σύμφωνα με τη σημερινή ταξινόμηση, ανήκει στην οικογένεια τών μουγιλιδών.